Cihad'ın Hükmü Nedir?

Düşmana karşı yapılacak olan cihad, normal şartlarda farz-ı kifayedir.
Olağanüstü hallerde ise, farz-ı ayn olur. (1) Yani ümmetin her ferdinin
cihadla meşgul olması zor olduğundan, herkese farz değildir. Ümmet
içinden bir topluluğun bu görevi ifa etmesi yeterlidir.

Şu ayet, cihadın farziyetini bildirir:
"Hoşunuza
gitmese de, kıtal (savaş) size farz kılındı. Hoşunuza gitmeyen bir şey
hakkınızda hayırlı olabilir. Hoşunuza giden bir şey de, hakkınızda şer
olabilir. Allah bilir, siz bilmezsiniz " (Bakara suresi, 216)

Savaş,
arzu edilen birşey olmamakla beraber, kaçınılması mümkün olmayan bir
realitedir. (2) Savaşın mahiyetinde, tahrip etmek, kan dökmek,
yaralanmak, ölmek... gibi nefsin hoşuna gitmeyen şeyler vardır.

"Hoşunuza
gitmese de" ifadesi bu noktaya dikkat çeker. Savaş, zatında güzel
değil, ama neticeleri itibariyle güzeldir. Çünkü, Allah yolunda
savaşmakta, "düşmanın fenalığını def, müslümanların yükselmesini
temin..." gibi güzel neticeler vardır. (3)

Cihadın zatı
itibariyle değil, neticeleri yönüyle güzel olması, şifa için acı ilacı
içmeye, kazanç ümidiyle yolculuğun zorluklarına katlanmaya benzer. (4)
Acı ilacı içmeyen, sıhhat gibi tatlı bir neticeye ulaşamaz.

Zorluklara
katlanmayan muvaffak olamaz. Cihad etmeyen de, dünya ve ahiret
mutluluğunu yakalayamaz; dünyada düşmanlarına mağlup olur, ahirette de
İlahî emre muhalefetin cezasını çeker.

Cihadın herkese farz
olmaması, savaşmak görevinin ordunun üzerinde olması gibidir. Düşmanla
savaşa ordu yeterli geldiğinde, ümmetin diğer fertlerinden bu görev
düşer. Fakat yeterli gelmediğinde, seferberlik ilan edilir ve
yedisinden yetmişine herkes sefere katılır; dinini, vatanını, namusunu
kurtarır.

Şu ayet, normal şartlarda cihadın farz-ı kifaye olduğuna delalet eder: (5)

"Mü'minlerin
hep birden savaşa çıkmaları uygun değildir. Her fırkadan bir grup
savaşa gitmeli, onlardan bir kısmı da dini anlamak ve döndüklerinde
onları uyarmak için kalmalı. Olur ki, sakınırlar." (Tevbe suresi, 122)

Rivayetlere
göre, bir seferden geri kalanları kınayan ayetler nazil olunca,
mü'minlerin toptan sefere katılmak istemesi üzerine, üstteki ayet nazil
olmuştur. (6) Resulullah, sefere gittiğinde bazılarını geride bıraktığı
veya bazı küçük seferlere kendisinin katılmadığı, tarihi birer
realitedir.

Şu ayet de, cihadın farz-ı ayn olmadığının delillerinden kabul edilir:

"Mü'minlerden
- özür sahibleri müstesna - oturanlarla, mallarıyla ve canlarıyla Allah
yolunda cihad edenler bir olamaz. Allah, mallarıyla ve canlarıyla cihad
edenleri derece bakımından oturanlara üstün kılmıştır. Bununla beraber
Allah, her iki tarafa da "hüsnayı"/cenneti va'detmiştir..." (Nisa
suresi, 95). Oturanlara da güzellik (cennet) va'dedilmesi, cihadın
herkese farz olmadığını gösterir. (7)

Cihadın herkese farz
olmamasından, bir kısım insanların tembellik göstermeleri uygun
değildir. Ayetin de dikkat çektiği gibi, mallarıyla-canlarıyla cihad
edenler, oturanlardan daha üstündürler. Dünyevî menfaatlerde aza razı
olmayan nefislerin, cihad gibi en mukaddes bir görevde tembellik
göstererek, az bir sevaba razı olmaları, elbette iyi bir hal sayılamaz.

Kaldı
ki, cihadın farz-ı kifaye olması, ümmetten bir topluluğun bu göreve
yeterli olduğu durumlar için söz konusudur. Belli bir topluluk cihad
yükünü kaldıramadığında, bütün ümmet bu yükü omuzlamakla mükelleftir.